Dom Przedpogrzebowy wyremontowany. Powstanie tutaj muzeum (TV)

Dzieje Domu Przedpogrzebowego przy obecnej ul. Poniatowskiego są ściśle związane z przeszłością Gliwic, potwierdzając wielonarodową i wielokulturową historię naszego miasta.

Dom Przedpogrzebowy wraz z przylegającym cmentarzem został oddany do użytku w maju 1903 r. Wybudowano go z funduszy gliwickiej gminy żydowskiej.

Budynek został zaprojektowany przez Maxa Fleischera. Ten architekt, który działał głównie w Wiedniu, na koncie ma wiele pięknych synagog, pomników, grobowców, rezydencji, kamienic i budynków przemysłowych. Dom Przedpogrzebowy to okazała budowla neogotycka wybudowana z czerwonej cegły klinkierowej. Zabytek przy ul. Księcia Józefa Poniatowskiego jest jedynym dziełem Fleischera w Polsce. Gliwicki Dom Przedpogrzebowy jest tym bardziej wartościowy, że po II wojnie światowej na Górnym Śląsku zachowało się niezwykle mało obiektów architektury związanych z kulturą żydowską.

Budynek służył gliwickiej diasporze do nocy kryształowej, czyli do jesieni 1938 roku. Oryginalnie budynek był podzielony na strefy funkcjonalne: kostnica, sala ceremonialna (z której można było wyjść bezpośrednio na cmentarz) oraz mieszkanie stróża, kancelaria oraz pomieszczenie rabina. W czasie drugiej wojny światowej w Domu Przedpogrzebowym znajdował się magazyn wojskowy. Ucierpiał zarówno budynek, jak i część macew w południowej części cmentarza oraz część muru. Po wojnie obiekt popadał w dalszą ruinę. W 1995 r. we wnętrzu Domu Przedpogrzebowego wybuchł pożar, który strawił dawne mieszkanie stróża (stróż mieszkał w budynku do 1991 roku).

Starania miasta o przywrócenie zabytkowi dawnego blasku sięgają 2003 roku, kiedy na wniosek władz Gliwic obiekt został wpisany do rejestru zabytków Województwa Śląskiego. Właścicielem Domu Przedpogrzebowego był wówczas Skarb Państwa, a użytkownikiem – Gmina Wyznaniowa Żydowska, która nie miała wystarczających funduszy na remont obiektu. Dlatego w 2008 roku miasto, widząc zagrożenie dla zabytku, zaproponowało Gminie Żydowskiej, że przejmie obiekt. Najpilniejsze prace remontowe przeprowadzono w 2009 roku. Równocześnie trwały poszukiwania funduszy na modernizację.

Prezydent miasta zwrócił się o pomoc do 75 polskich i zagranicznych organizacji – żadna z nich nie zadeklarowała wsparcia finansowego.

Gliwice nie mogły liczyć również na dofinansowanie ze Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego. Ostatecznie miasto sfinansowało inwestycję samodzielnie. Zasadnicze prace przy modernizacji Domu Przedpogrzebowego rozpoczęły się w maju 2014 roku. Zakres prac był bardzo szeroki: wykonano izolację fundamentów, odnowiono elewację budynku z cegły klinkierowej, wymieniono wszystkie instalacje elektryczne, sanitarne i wodociągowe, zainstalowano klimatyzację, usunięto stare tynki i położono nowe, wzmocniono sklepienie, ocieplono strop i zabezpieczono przeciwpożarowo więźbę dachową, zamontowano nowe sanitariaty, położono nowe posadzki, zamontowano oświetlenie, wymieniono okna i drzwi oraz zagospodarowano teren wokół. Wrażenie robi sala główna, gdzie odtworzono malowidła (polichromie). Modernizacja Domu Przedpogrzebowego kosztowała blisko 6,5 mln zł z budżetu miasta, w tym 660 tys. zł wyniesie naprawa i wzmocnienie dachu. Miasto zdecydowało się na rozszerzenie zakresu prac o remont dachu, aby mieć pewność, że pięknie odnowione wnętrza będą dobrze zabezpieczone.

KALENDARIUM
2008 – Miasto podpisało porozumienie z Gminą Wyznaniową Żydowską. Zabytkowy Dom Przedpogrzebowy przy ul. Poniatowskiego stał się własnością miasta, które postanowiło przywrócić mu dawny blask.

23 maja 2012 –Miejski Zarząd Usług Komunalnych otrzymuje od miasta zabytek w trwały zarząd

25 lutego 2013 – MZUK podpisuje umowę z firmą Marco na opracowanie projektu przebudowy i adaptacji domu Przedpogrzebowego do celów wystawienniczo-muzealnych

Grudzień 2013 – gotowy jest projekt modernizacji

Styczeń 2014 – MZUK rozpoczął przygotowywanie przetargu w celu wyłonienia wykonawcy modernizacji

luty 2014 – MZUK otrzymuje pozwolenie na budowę oraz pozwolenie Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prowadzenie prac

9 maja 2014 – po przeprowadzeniu postępowania przetargowego MZUK wyłonił wykonawcę robót. Została nim firma Konior. Rozpoczynają się prace.

Lipiec 2014 – na poddaszu budynku odkryto dużą kolonię gołębi, która w późniejszym czasie miała wpływ na przebieg prac przy modernizacji sali głównej oraz na utrzymanie terminów

sierpień 2014 – po uzyskaniu opinii uprawnionego ornitologa, MZUK składa wniosek do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w sprawie usunięcia kolonii gołębi

wrzesień 2014 – następuje oczyszczenie poddasza oraz dezynfekcja pomieszczenia; przeprowadzona zostaje dodatkowa ekspertyza tynków sklepienia sali głównej

24 października 2014 – Wojewódzki Konserwator Zabytków zmienia technologię rekonstrukcji polichromii w sali głównej – z konserwacji na odtworzenie fresków

11 grudnia 2014 – Wojewódzki Konserwator Zabytków wydaje wytyczne w sprawie zabezpieczenia budynku przed ptakami

Luty 2015 – opracowana zostaje dokumentacja projektowa prac konserwatorskich sali głównej pod kątem zmiany technologii. Wszczęta zostaje procedura przetargowa w celu wyłonienia wykonawcy

15 kwietnia 2015 – zawarta zostaje umowa z firmą Konior na wykonanie prac konserwatorskich w sali głównej

Czerwiec 2015 – zakończone zostały prace konserwatorskie w sali głównej

Lipiec 2015 – został opracowany projekt naprawy i wzmocnienia poszycia dachowego oraz ogłoszony został przetarg na wykonanie prac; 18 sierpnia 2015 – została podpisana umowa z firmą Konior na wykonanie prac

31 sierpnia 2015 – wykonawca prac zgłosił zakończenie robót (za wyjątkiem dachu); rozpoczęła się procedura odbioru prac, która trwała aż trzy tygodnie

21 września 2015 – zakończono czynności odbiorowe wszystkich prac (poza dachem); w tym samym dniu wyremontowany obiekt został odebrany również przez Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; zakończenie naprawy i wzmocnienia dachu planowane jest na 27 listopada 2015

Listopad 2015 – Miejski Zarząd Usług Komunalnych podpisuje umowę z Muzeum w Gliwicach na dzierżawę obiektu

Dom Pamięci Żydów Górnośląskich – jedyny taki ośrodek w Polsce

W dawnym Domu Przedpogrzebowym, zaprojektowanym w 1903 roku przez Maxa Fleischera, powstanie nowy Oddział Muzeum w Gliwicach – Dom Pamięci Żydów Górnośląskich. Ten wyjątkowo cenny architektonicznie i historycznie obiekt, który staraniem Miasta Gliwice został odrestaurowany i zmodernizowany, stanie się  pierwszym w Polsce ośrodkiem poświęconym historii Żydów na Górnym Śląsku, a równocześnie miejscem żywej debaty o tożsamości Gliwic i Górnego Śląska, której nie sposób  sprowadzać do jednego okresu z jego długiej historii, lub ograniczać do wpływów tej czy innej nacji spośród tych, które kiedykolwiek  władały tym regionem, będącym, już  od dziesiątek lat, istotną częścią naszego państwa, niezbywalnym elementem składowym współczesnej Polski.
Dom Pamięci Żydów Górnośląskich będzie pierwszym tego rodzaju ośrodkiem w Polsce.  Charakterystyka Żydów na Górnym Śląsku jest pod wieloma względami wyjątkowa i znacząco różni się od cech właściwych tej samej grupie etnicznej i wyznaniowej rozwijającej się na terenach dawnej Rzeczpospolitej, w ramach kultury polskiej. Wynika to z roli oraz sposobu funkcjonowania Żydów w XIX i na  początku XX wieku w obrębie dużych ośrodków miejskich i  przemysłowych państwa niemieckiego. Żydzi na Górnym Śląsku byli nie tylko silnie zasymilowani z otaczających ich żywiołem niemieckim, ale uważali się za jego istotną część, za obywateli niemieckich, tyle, że odmiennego wyznania (mojżeszowego). Często, tak jak przemysłowiec Oskar Caro, i wielu, wielu innych stanowili forpocztę zmian cywilizacyjnych zachodzących w Niemczech w ramach tzw. rewolucji industrialnej. Niestety w latach 30 i 40 XX wieku, ci często wzorowi Niemcy, którzy przez dziesiątki lat współtworzyli wielkość Niemiec, zostali zdradzeni przez swe własne państwo, poddani prześladowaniom i eksterminacji. Gliwicki ośrodek, powstający w Domu Przedpogrzebowym, będzie miał charter otwarty dla tych wszystkich osób i instytucji, które zajmują się gromadzeniem i opracowywaniem informacji o Żydach na Górnym Śląsku, którzy  byli nie tylko częścią Gliwic, ale całego regionu: jego kultury, gospodarki i nauki – mówi dyrektor Muzeum w Gliwicach, Grzegorz Krawczyk.
Wzniesiony w charakterystycznym dla Gliwic przełomu XIX i XX wieku stylu neogotyckim Dom Przedpogrzebowy to zabytek niezwykłej urody, a także wyjątkowe dzieło wyjątkowego architekta. – To jedyny obiekt autorstwa Maxa Fleischera w naszym kraju, a także jeden z największych żydowskich domów przedpogrzebowych w Polsce. Jego wartości nie sposób przecenić, szczególnie, że po II wojnie światowej na Górnym Śląsku zachowało się niezwykle mało obiektów architektury żydowskiej – podkreśla Bożena Kubit z Muzeum w Gliwicach.