Rozwód to nie tylko formalne zakończenie związku małżeńskiego, ale również moment, który pociąga za sobą poważne skutki prawne, finansowe i osobiste. To czas pełen emocji, niepewności i konieczności podjęcia decyzji, które wpływają na dalsze życie obojga małżonków. Jednym z najważniejszych zagadnień związanych z rozwodem jest kwestia podziału majątku.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Podział obejmuje jedynie majątek dorobkowy, czyli wszystko to, co małżonkowie zgromadzili wspólnie w czasie trwania małżeństwa. Zalicza się do niego m.in.:
- wynagrodzenia i inne źródła dochodów obojga małżonków,
- zgromadzone oszczędności,
- nieruchomości kupione w trakcie małżeństwa (domy, mieszkania, działki),
- ruchomości, takie jak samochody, sprzęt RTV czy AGD,
- środki znajdujące się na wspólnych lub indywidualnych rachunkach bankowych,
- udziały w spółkach nabyte z majątku wspólnego,
- środki zgromadzone w OFE oraz PPE.
Majątek osobisty – czego podział nie obejmuje?
Do majątku osobistego, który nie podlega podziałowi, należą przedmioty i prawa przysługujące wyłącznie jednemu z małżonków. Są to w szczególności:
- składniki majątku nabyte przed zawarciem małżeństwa,
- spadki i darowizny przekazane tylko jednej osobie,
- rzeczy służące wyłącznie do osobistego użytku, np. ubrania czy drobne przedmioty codziennego użytku.
Kiedy i jak można podzielić majątek?
Podział majątku wspólnego może nastąpić:
- przed rozwodem – tylko wtedy, gdy wcześniej ustanowiono rozdzielność majątkową (np. przez zawarcie intercyzy),
- w trakcie sprawy rozwodowej – jeśli strony o to wnioskują, a sąd uzna, że nie wydłuży to postępowania,
- po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego – to najczęstsza sytuacja, ponieważ wtedy automatycznie ustaje wspólność ustawowa.
Jakie są sposoby podziału majątku?
1. Umowny podział majątku
Jeśli byli małżonkowie osiągnęli porozumienie co do składu majątku oraz sposobu jego podziału, mogą dokonać umownego podziału majątku wspólnego. W praktyce oznacza to zawarcie stosownej umowy, w której określają, które składniki majątkowe przypadają każdemu z nich oraz – w razie potrzeby – zasady ewentualnych spłat lub dopłat.
Taka umowa może być zawarta w zwykłej formie pisemnej, jeżeli majątek nie obejmuje nieruchomości ani innych praw wymagających szczególnej formy. Natomiast jeśli w skład majątku wchodzi np. mieszkanie, dom, działka budowlana lub użytkowanie wieczyste, konieczne jest sporządzenie aktu notarialnego przed notariuszem.
Umowny podział majątku jest rozwiązaniem:
- najszybszym, ponieważ nie wymaga udziału sądu,
- najtańszym, gdyż pozwala uniknąć kosztów postępowania sądowego, opinii biegłych czy kosztów zastępstwa procesowego,
- najmniej konfliktowym, ponieważ opiera się na współpracy i dobrowolności obu stron.
2. Sądowy podział majątku
W sytuacji, gdy byli małżonkowie nie są w stanie porozumieć się co do składu majątku, jego wartości lub sposobu podziału, konieczne staje się przeprowadzenie postępowania sądowego o podział majątku wspólnego. Sprawa trafia do sądu rejonowego, który rozstrzyga spór w oparciu o zgromadzone dowody i wnioski stron.
W toku postępowania sąd:
- ustala, co wchodzi w skład majątku wspólnego, oddzielając go od majątku osobistego każdego z małżonków,
- określa wartość poszczególnych składników majątku – przy czym bierze pod uwagę ich wartość rynkową na dzień orzekania (nie na dzień rozwodu),
- decyduje o sposobie podziału, np. przyznając konkretne składniki jednemu z małżonków i zobowiązując go do spłaty drugiego, dzieląc przedmioty fizycznie (jeśli to możliwe), albo nakazując ich sprzedaż i podział uzyskanych środków.
Sądowy podział majątku to postępowanie bardziej sformalizowane i często bardziej czasochłonne niż umowa, zwłaszcza gdy strony zgłaszają roszczenia dodatkowe – np. o nierówne udziały, zwrot nakładów, czy rozliczenie kredytów. W takich przypadkach konieczne może być także przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy, który oszacuje wartość składników majątku.
Chociaż procedura sądowa daje ochronę prawną i gwarancję bezstronności, to jednocześnie wiąże się z większym stresem, kosztami i ryzykiem eskalacji konfliktu. Dlatego – jeśli to możliwe – warto rozważyć mediację lub próbę zawarcia ugody jeszcze przed skierowaniem sprawy do sądu.
Kredyty i długi małżonków
Warto podkreślić, że sąd nie dzieli zobowiązań finansowych (np. kredytów hipotecznych) – nadal obowiązuje odpowiedzialność solidarna wobec banku. Małżonkowie mogą jednak zawrzeć między sobą porozumienie w tej sprawie lub negocjować z bankiem aneks do umowy.
Formy podziału majątku przez sąd
- Podział w naturze (fizyczne rozdysponowanie rzeczy):
W tej formie sąd rozdziela konkretne składniki majątku pomiędzy byłych małżonków, przypisując każdemu określone przedmioty lub prawa majątkowe. Jeśli wartość przekazanych składników nie jest równoważna, sąd może orzec o konieczności wyrównania różnicy poprzez zasądzenie odpowiednich spłat lub dopłat na rzecz drugiej strony.
- Przyznanie całości składnika jednemu z małżonków:
Gdy dana rzecz nie nadaje się do fizycznego podziału (jak np. nieruchomość czy samochód), sąd może przyznać ją w całości jednemu z małżonków, zobowiązując go jednocześnie do wypłacenia drugiej stronie równowartości jej udziału.
- Sprzedaż i podział środków:
W sytuacji, gdy nie da się dokonać ani podziału fizycznego, ani przyznać rzeczy jednej stronie z obowiązkiem spłaty, sąd może zdecydować o sprzedaży danego składnika majątku – najczęściej poprzez licytację – a następnie podziale uzyskanych z tego tytułu środków pieniężnych pomiędzy obie strony.
Zasada równości udziałów
Co do zasady, małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym – po 50%. Nie ma znaczenia, który z małżonków pracował zawodowo, a który np. zajmował się domem. Zasada ta może być jednak zmodyfikowana, jeśli zostaną wykazane tzw. ważne powody.
Nierówny podział majątku – kiedy możliwy?
Nierówny podział majątku jest możliwy tylko wyjątkowo – za zgodą sądu i po wykazaniu ważnych okoliczności, takich jak:
- uporczywe nieprzyczynianie się do utrzymania rodziny,
- rażące naruszenie obowiązków małżeńskich,
- marnotrawienie majątku,
- uzależnienia, przemoc, zaciąganie zobowiązań bez zgody drugiego małżonka,
- wyłączna wina za rozkład pożycia.
Sąd każdorazowo ocenia te przesłanki indywidualnie i wymaga przedstawienia odpowiednich dowodów.
Rozliczenia dodatkowe między małżonkami
Podczas podziału majątku wspólnego często pojawiają się również dodatkowe roszczenia finansowe między byłymi małżonkami. Mogą one dotyczyć na przykład zwrotu nakładów poniesionych z majątku osobistego na majątek wspólny lub odwrotnie – gdy środki wspólne zostały przeznaczone na nieruchomość należącą do jednego z małżonków. Często pojawia się także kwestia rozliczenia spłat kredytów, zwłaszcza jeśli zobowiązania były regulowane wyłącznie przez jedną stronę już po rozstaniu. Nierzadko dochodzi również do żądania rekompensaty za wyłączne korzystanie z rzeczy wspólnej – np. mieszkania – przez jednego z małżonków po rozwodzie, co może mieć znaczenie przy ustalaniu wysokości spłat lub wartości majątku.
Stoisz przed koniecznością podziału majątku po rozwodzie?
Skonsultowanie się z prawnikiem to rozsądny krok, szczególnie gdy podział majątku wspólnego po rozwodzie obejmuje nieruchomości, zobowiązania finansowe lub budzi wątpliwości co do równości udziałów. Taka pomoc pozwala uporządkować sprawy formalne oraz uniknąć kosztownych błędów.
Jeśli jesteś z województwa śląskiego i czeka Cię podział majątku wspólnego po rozwodzie, wpisz w wyszukiwarkę „rozwód gliwice” i zapoznaj się z dostępnymi możliwościami wsparcia prawnego.
Materiał partnera