Germania w muzeum. Wybierz się na wystawę

Niemieckie życie polityczne od zjednoczenia państwa w roku 1871 po upadek III Rzeszy w roku 1945 – to jeden z kluczowych tematów w dziejach Górnego Śląska.

Muzeum w Gliwicach podjęło próbę jego całościowej rekonstrukcji. Rezultat zaprezentowany zostanie publiczności na wystawie „Germania. Niemiecka polityczność na Górnym Śląsku 1871-1945”. Otwarcie wystawy odbędzie się w piątek, 27 kwietnia w Willi Caro.

Pomiędzy 1871 do 1945 rokiem Niemcy, sprawując na Górnym Śląsku władzę administracyjną i dominując w elitach społecznych i kulturowo-politycznych, nadawali ton ówczesnej polityce, kulturze i gospodarce.

To oni budowali dominujące dyskursy ideologiczne i związane z nimi decyzje stricte polityczne. Przygotowując wystawę chcieliśmy – poprzez zaprezentowanie niemieckich symboli politycznych, nurtów ideologicznych i organizacji ideowych funkcjonujących na Górnym Śląsku w interesującym nas okresie, uzyskać możliwie pełny obraz przemian, jakim podlegała niemiecka polityka i koncepcja narodowościowa. Jak dotąd ani historiografia, ani muzealnictwo nie ukazały go bowiem w sposób wyczerpujący – wyjaśnia Sebastian Rosenbaum, kurator wystawy.

Ekspozycja prezentuje pieczołowicie zrekonstruowany świat niemieckich symboli politycznych – wizerunki władców i polityków, sztandary i chorągwie z motywami państwowo-ideowymi, odznaczenia, medale, monety pamiątkowe, wreszcie to, co w sensie fizycznym obecnie nie istnieje, ale niegdyś stanowiło istotnym element przestrzeni publicznej – pomniki.

Materiał ilustracyjny wystawy koncentruje się na Gliwicach i najbliższych okolicach miasta; obiekty i ilustracje z innych miast regionu są rzadsze i służą jedynie ukazaniu wątków w Gliwicach nieobecnych.

Ważne miejsce zajmuje także prezentacja dwóch wydarzeń będących swoistym trzęsieniem ziemi, które nadały niemieckiej ideologii nowych wymiarów. Chodzi oczywiście o obydwie wojny światowe.

Pierwsza wojna, zakończona klęską Niemiec i utratą przez nich najbardziej uprzemysłowionej części Górnego Śląska, to moment, w którym dominujący wśród elit niemieckich nacjonalizm przyjął jeszcze bardziej agresywną i naznaczoną resentymentem formułę. Jednym z głównych wrogów tej optyki stali się Polacy, jako ci, którzy „zagrabili” część Górnego Śląska.

Skąd w tytule wystawy poświęconej zjednoczonej Rzeszy Niemieckiej nazwa, która odsyła do epoki barbarzyńskich królestw zakładanych na gruzach rzymskiego imperium, kiedy pojęcie narodu wśród Franków, Wizygotów czy Germanów dopiero się kształtowało? Germania to łacińska nazwa Niemiec, ziemi Germanów. Ale przede wszystkim to imię kobiecej personifikacji Niemiec, Germanii, symbolu zjednoczonych Niemiec, popularnego w czasach „starej” Rzeszy motywu. Jej pomnik, upamiętniający jednocześnie żołnierzy poległych w wojnach zjednoczeniowych 1866–1871, odsłonięto w 1874 r. na obecnym Placu Piastów w Gliwicach (wówczas Germaniaplatz). Aż do okresu międzywojennego był najważniejszym monumentem wyrażającym niemiecką ideologię narodową w mieście – mówi Anna Kulczyk, kurator wystawy.

Ważną część obiektów, które będzie można zobaczyć w Willi Caro, stanowią nie pokazywane dotychczas odznaki i sztandary niemieckich organizacji społeczno-politycznych oraz liczne medale i odznaczenia militarne i cywilne.

Innym elementem wystawy są militaria i elementy umundurowania, pamiątki z wojen i służby wojskowej. Istotnym elementem wystawy jest ikonografia – pocztówki, zdjęcia z epoki, fotografia portretowa i reportażowa, w większości po raz pierwszy prezentowana publicznie. Militaryzacja codzienności, niemieckie jednostki wojskowe i paramilitarne czasu powstań, propaganda polityczna – to główne tematy polityczne tego zbioru ikonograficznego. Symbolicznym zakończeniem wystawy są fotografie i przedmioty związane z represyjnymi funkcjami ostatniej formy ustrojowej państwa niemieckiego, czyli nazistowskiej Trzeciej Rzeszy.

– Chcemy ażeby ci, którzy będą oglądać wystawę w Willi Caro, mogli prześledzić proces kształtowania się idei państwa oraz narodu  niemieckiego i jego wyobrażenie o sobie samym – mówi dyrektor Muzeum w Gliwicach, Grzegorz Krawczyk – Przygotowana przez nas ekspozycja to opowieść o Rzeszy Niemieckiej, wielkim europejskim państwie, które w proklamacji zjednoczeniowej z 1871 roku deklarowało wolę pomnażania swej pomyślności nie na drodze podbojów i wojen, ale w dobrach i darach pokoju. Kilkadziesiąt lat później to państwo znalazło się na samym dnie historii, stając się „zadrą w ciele świata”, i do dziś dręczy naszą świadomość obrazami swego straszliwego i haniebnego upadku w latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku.

27 kwietnia 2012, Willa Caro, godz. 17.00
Wernisaż „Germania. Niemiecka polityczność na Górnym Śląsku 1871–1945”
Wystawa czynna od 27 kwietnia do 30 września 2012
Wstęp wolny, ilość miejsc ograniczona