Dochodzenia swoich praw przez wierzyciela nie należy w Polsce do zadań łatwych. Z jednej bowiem strony mamy do czynienia z przepisami, które dość precyzyjnie regulują np. obowiązki ciążące na dłużniku. Z drugiej jednak strony, praktyka pokazuje, że na przykład ukrywanie majątku w trakcie dochodzenia lub też utrudnianie czynności przez dłużnika mają miejsce naprawdę często i nierzadko ani wierzyciel, ani komornik nie są w stanie w żaden sposób temu zapobiec. Tym niemniej, dokładna znajomość obowiązujących przepisów z pewnością okaże się nam wysoce przydatna w procesie egzekucji należnych nam środków od dłużnika. Należy bowiem pamiętać, że nawet drobne „potknięcie” formalne(np. brak dopełnienia któregoś z obowiązków, nieprawidłowo sformułowane pismo itd) może spowodować, że dłużnik uzyska możliwość opóźnienia toczącego się postępowania poprzez złożenie skargi a następnie ewentualną rozprawę sądową.
1. Obowiązki wierzyciela
Polskie przepisy dokładnie precyzują, jakie obowiązki ciążą na wierzycielu w trakcie toczącego się postępowania egzekucyjnego. Jako wierzyciele jesteśmy więc zobowiązani do tego, aby:
1. Przed rozpoczęciem postępowania prawidłowo sformułować wniosek egzekucyjny. W dokumencie tym muszą znaleźć się między innymi informacje na temat czynności, jakie komornik może podjąć w celu egzekucji zadłużenia. Wniosek musi zawierać także informacje na temat majątku dłużnika, który może podlegać zajęciu.
2. Działać zgodnie z przepisami polskiego prawa. Oznacza to, że nie możemy np. wskazać we wniosku egzekucyjnym majątku dłużnika, które według przepisów nie podlega zajęciu, a więc między innymi dochodów z tytułu świadczeń alimentacyjnych, przedmiotów urządzenia domowego lub też ubrań, pościeli czy bielizny.
3. W przypadku, gdy dojdzie do zajęcia tej części majątku dłużnika, do której zajęcia nie mieliśmy prawa, jako wierzyciel mamy obowiązek zwrócić np. środki pieniężne, które zostały zajęte w sposób niezgodny z prawem. Co ważne, czasami do tego rodzaju sytuacji dochodzi w sposób całkowicie przypadkowy i bez wiedzy wierzyciela. Może się na przykład zdarzyć tak, że dłużnik dokonał nadpłaty na poczet długów, tj. wpłacił na konto komornika określoną sumę pieniędzy, natomiast komornik jednocześnie dokonał pobrał pieniądze z konta dłużnika. W takim wypadku, obowiązek dokonania zwrotu pobranej nadpłaty ciąży na wierzycielu, a nie na komorniku, który dokonał owej czynności.
2. Prawa wierzyciela
Oprócz obowiązków, osoba będąca wierzycielem posiada oczywiście również określone prawa. Przede wszystkim, mamy więc prawo do wyboru komornika, który będzie prowadził postępowanie egzekucyjne. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami ów wybór posiada pewne ograniczenia. Mówiąc dokładniej nie możemy zlecić postępowania komornikowi spoza naszego Rewiru (tj. np z Warszawy, jeżeli mieszkamy np. w Gdańsku), jeżeli:
1. Dany komornik osiągnął już maksymalną dopuszczalną liczbę spraw spoza swojego Rewiru w skali roku. Maksymalna liczba spraw bazowo wynosi 5 tysięcy spraw w skali roku oraz 10 tysięcy spraw w skali roku w przypadku, gdy skuteczność komornika jest wyższa, niż 35%.
2. Prowadzone postępowania dotyczy egzekucji z nieruchomości. W takim wypadku, możemy skorzystać tylko z usług komornika działającym przy Sądzie Rejonowym odpowiednim do położenia nieruchomości, która ma być przedmiotem postępowania.
Oprócz tego, wierzyciel ma także prawo do uzyskania informacji na temat majątku posiadanego przez dłużnika. W celu uzyskania tego rodzaju wiedzy, wierzyciel musi złożyć do komornika wniosek o rozpoczęcie poszukiwań majątku dłużnika. Komornik sprawdza wówczas w sposób stacjonarny różne źródła (rachunki bankowe dłużnika, informacje posiadane przez Urząd Skarbowy, ZUS itd), a w określonych przypadkach może również rozpocząć czynności terenowe mające na celu naoczne określenie majątku posiadanego przez dłużnika (sprawdź jakie prawa posiada dłużnik oraz jakie obowiązki na nim ciążą)
Do praw wierzyciela należy także wybór metody postępowania egzekucyjnego. W tym punkcie należy jednak dokonać doprecyzowania, ponieważ często jest on rozumiany przez wierzycieli w sposób nieprawidłowy. Wierzyciel nie posiada prawa wyboru jeżeli chodzi np. o konkretne dobra, należące do dłużnika, które mają zostać zajęte w toku postępowania. W tej sytuacji, zgodnie z polskim prawem egzekucja musi odbywać się w sposób możliwie jak najmniej dotkliwy dla dłużnika, co oznacza, że nie można rozpocząć egzekucji od zajęcia np. nieruchomości, jeżeli przykładowo istnieje możliwość zajęcia rachunku bankowego. Prawo do wyboru metody egzekucji oznacza możliwość wyboru pomiędzy egzekucją komorniczą a egzekucją realizowaną przez kancelarię prawną lub firmę windykacyjną.
Ponadto, wierzyciel ma także prawo do tego, aby dokonać zawieszenia toczącego się postępowania oraz prawo do zawarcia ugody z dłużnikiem. Oznacza to, że jeżeli np. już po rozpoczęciu postępowania egzekucyjnego udało się nam uzyskać satysfakcjonujące nas porozumienie z dłużnikiem, mamy prawo zawiesić lub też umorzyć toczące się przeciwko dłużnikowi postępowanie. Jest to istotne zwłaszcza w tych przypadkach, gdy porozumienie z dłużnikiem wydaje się nam bardziej korzystną opcją, niż dalsza działalność komornika lub też firmy windykacyjnej/kancelarii prawnej. W ramach porozumienia z dłużnikiem może dojść między innymi do podziału długu na raty, które dłużnik będzie spłacał wierzycielowi. Bardzo często ten wariant okazuje się bardziej korzystny finansowo dla wierzyciela, niż działalność komornika polegająca np. na przejmowaniu materialnego majątku dłużnika a następnie sprzedaży owego majątku w ramach licytacji komorniczej.
Wierzyciel ma także prawo do wnioskowania o przejęcie posiadanej przez dłużnika nieruchomości na własność. Tego rodzaju prawo ma zastosowanie jednak dopiero wówczas, gdy danej nieruchomości nie udało się sprzedać w ramach licytacji komorniczej. Oznacza to, że wniosek o przejęcie nieruchomości na własność każdorazowo musi być poprzedzony wnioskiem o egzekucję z nieruchomości, czyli zajęcie jej oraz sprzedaż w trakcie licytacji komorniczej.
Jeżeli chodzi o wniosek o egzekucję z nieruchomości, to może zostać on złożony przez wierzyciela dopiero wówczas, gdy nie udało się uzyskać spłaty długu poprzez zastosowanie innych, mniej dotkliwych dla dłużnika czynności, a więc na przykład poprzez zajęcie rachunku bankowego lub zajęcie posiadanych przez dłużnika ruchomości.
