Były prezydent Gliwic, Zygmunt Frankiewicz, jako senator napisał do ministra infrastruktury w sprawie Kłodnicy. Chodzi o bezpieczeństwo powodziowe. Dlatego Frankiewicz pyta co z projektem budowy polderu w Gliwicach na rzece Kłodnicy.
Poniżej zamieszczamy odpowiedź z ministerstwa:
[…]
w odpowiedzi na oświadczenie złożone przez Pana Senatora Zygmunta Frankiewicza podczas 33 posiedzenia Senatu RP w dniu 26 listopada 2021 r. w sprawie rozwiązania problemów zagrożenia powodziowego Miasta Gliwice wynikających z przebiegu rzeki Kłodnicy, przekazuje niniejszym stosowne informacje.
Powodzie miejskie jest to zjawisko, które w wyniku coraz intensywniejszych zmian klimatu stanowi istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa mieszkańców i ich mienia, a spowodowane jest nawalnymi opadami deszczu i niedostosowaną do takich przepływów siecią kanalizacji na terenach silnie zurbanizowanych.
Warto zauważyć, że systemy kanalizacji miejskiej w konurbacji śląskiej, w tym w Gliwicach, mają często ponad 100-150 lat i na ówczesny stan wiedzy inżynierskiej nie zostały zaprojektowane, aby spowalniać spływ ścieków do odbiornika, np. rzeki Kłodnicy, ale aby go przyspieszyć. Obszary miejskie w porównaniu do obszarów wiejskich charakteryzują się większym nagromadzeniem ciepła w atmosferze, objawiającym się występowaniem tzw. „miejskiej wyspy ciepła”. Zjawisko to skutkuje częstszymi konwekcyjnymi opadami nawalnymi, które charakteryzują się gwałtownością, dużym natężeniem oraz krótkotrwałością. Każde wezbranie, z jakim mamy do czynienia na terenie miasta Gliwice, wiąże się ze wzrostem poziomu wody w korycie rzeki Kłodnicy, spowodowanym w głównej mierze opadami deszczu bądź roztopami i spływem wód do koryta. Zarówno dodatkowe zbiorniki przeciwpowodziowe, jak i systemy małej retencji, nie wyeliminują ryzyka powodzi miejskiej spowodowanej bardzo intensywnym opadem. Należy podkreślić, że poldery zbudowane i planowane do realizacji przez Miasto Gliwice na rowach Cienka i Wójtowianka oraz cieku Ostropka nie spotkały się z aprobatą i akceptacją mieszkańców. W bieżącym roku na terenie Gliwic wystąpiło kilka wezbrań charakterystycznych dla powodzi miejskich oraz większych wezbrań obejmujących całą zlewnię rzeki Kłodnicy. Rzeka Kłodnica podczas tych wezbrań nie wystąpiła z koryta, a podtopienia na terenie Gliwic związane były głównie z niewydolnością kanalizacji deszczowej, rozlewiskami wody opadowej, spowodowanymi spływem powierzchniowym z terenów utwardzonych oraz zatorami na kratach – wlotach do zarurowanych odcinków cieków.
Jednocześnie informuję, że Centrum Operacyjne Ochrony Przeciwpowodziowej PGW Wody Polskie RZGW w Gliwicach jest w stałym bieżącym kontakcie z Centrum Zarządzania Kryzysowego – Centrum Reagowania w Gliwicach. Codziennie rano do CZK CR Gliwice są przekazywane informacje dotyczące pracy jazu na Kłodnicy w Gliwicach – Łabędach przy ulicy Portowej.
Ponadto, podczas każdego zdarzenia związanego ze stanem cieków, urządzeń wodnych, bądź innych obiektów będących w administracji PGW Wody Polskie RZGW w Gliwicach, następuje wymiana informacji pomiędzy Centrum Operacyjnym Ochrony Przeciwpowodziowej PGW Wody Polskie RZGW w Gliwicach a CZK CR Gliwice. Podczas wezbrań na terenie miasta, Centrum Operacyjne Ochrony Przeciwpowodziowej PGW Wody Polskie RZGW w Gliwicach pozostaje w stałym kontakcie ze swoim odpowiednikiem ze strony CZK. Przykładowo taka sytuacja miała miejsce podczas wezbrania na przełomie sierpnia i września 2021 roku, kiedy to w przekroju wodowskazowym Gliwice – Kłodnica został prawie osiągnięty stan alarmowy, jak również podczas nagłych wezbrań burzowych w okresie wiosna-lato 2021 roku, kiedy pojawiały się nagłe przybory wody, typowe dla powodzi miejskich.
Odnosząc się do prac inwestycyjnych, których celem jest minimalizowanie ryzyka powodziowego informuję, że wszelkie zadania, którym nadano ww. cel powinny być uwzględnione w aktualizowanych Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Głównym celem PZRP jest ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, poprzez realizację działań służących minimalizacji zidentyfikowanych zagrożeń. Działania te prowadzić będą m.in. do obniżenia strat powodziowych. PZRP został przyjęty Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszaru dorzecza Odry (Dz. U. z 2016 r. poz. 938). Zgodnie z założeniami ww. dokumentu, inwestorem zadań o charakterze przeciwpowodziowym, oprócz regionalnych zarządów gospodarki wodnej, mogą być również inne podmioty.
Inwestycja dotycząca budowy polderu na rzece Kłodnicy u ujścia rzeki Bytomki w mieście Gliwice, z inicjatywy Prezydenta Miasta Gliwice, została uwzględniona w pierwszej edycji PZRP. Tym samym, na własny wniosek, Prezydent Miasta Gliwice został wskazany jako inwestor dla przedmiotowego zadania. Obecnie trwają prace nad aktualizacją Planów, które w kolejnym, nadchodzącym cyklu planistycznym będą obowiązywać na kolejne 6 lat.
W PZRP jako Inwestora zadania budowy przedmiotowego polderu wskazano Miasto Gliwice. W kwestii porozumienia, w sprawie budowy polderu na Kłodnicy poniżej ujścia Bytomki informuję, że już w przeszłości stanowiło ono przedmiot rozmów pomiędzy Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Gliwicach a Gminą. Jednak jeszcze w 2019 roku Gmina nie była w stanie wystarczająco uzasadnić potrzeby zawarcia takiego porozumienia, a także określić, jakich nieruchomości Skarbu Państwa porozumienie by dotyczyło. Nie wskazano tym samym zakresu praw właścicielskich, ani obowiązków Gminy, nie określono wkładu finansowego Miasta, a także oczekiwanego wkładu finansowego od PGW Wody Polskie.
PGW Wody Polskie nie otrzymało dokumentacji projektowanego polderu (Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej opiniował w projekcie budowlanym jedynie rozwiązania techniczne suchego zbiornika) tak, aby można było się odnieść do jego strategicznej roli dla regionu, zwłaszcza dla gmin położonych poniżej zbiornika.
Obecnie, zawarcie stosownego porozumienia Gmina warunkuje uwzględnieniem w PZRP zadania pn. Budowa polderu poniżej ujścia rzeki Bytomki w Gliwicach, jako inwestycji realizowanej przez Skarb Państwa – PGW Wody Polskie RZGW w Gliwicach, a nie jak dotąd – Gminę, pomimo że zadanie zostało uwzględnione w pierwszej edycji Planów i Gmina go nie zrealizowała. Zakłada się, że charakter inwestycji będzie wyłącznie lokalny z uwagi na stosunkowo małą pojemność planowanego polderu i ujście rzeki Kłodnicy poniżej obszaru zabudowanego miasta do zbiornika Dzierżno Duże. Zwracam uwagę, że planowana lokalizacja budowy polderu na rzece Kłodnicy poniżej ujścia Bytomki jest kontrowersyjna dla mieszkańców i wiąże się z likwidacją ogródków działkowych funkcjonujących na tym terenie od dziesięcioleci. Tym samym zadanie to wzbudza wiele negatywnych emocji wśród lokalnej społeczności.
Niezależnie od powyższego, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach podejmuje na obszarze swojego działania szereg bieżących prac utrzymaniowych i konserwacyjnych, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców i ich mienia, w tym takie jak:
wykaszanie skarp i obwałowań cieków, usuwanie drzewostanu ze skarp, wałów rzecznych oraz międzywala, bieżącą konserwację urządzeń wodnych, a także podejmuje działania kontrolne budowli hydrotechnicznych oraz monitoring cieków. W obrębie miasta Gliwice zostały wykonane m.in. takie zadania jak:
– odbudowa i remont jazu klapowego na rzece Kłodnicy w km 41+900, w pobliżu ulicy Staromiejskiej;
– odbudowa i remont jazu segmentowo-klapowego na rzece Kłodnicy w km 43+100, ul. Portowa;
– kompleksowa modernizacja śluz: Łabędy, Dzierżno, Rudziniec, Sławięcice, Nowa Wieś, Kłodnica na Kanale Gliwickim.
Do systemu zabezpieczeń przeciwpowodziowych, zlokalizowanych na terenie miasta Gliwice, należą przede wszystkim obwałowania rzeki Kłodnicy w km 44+230-45+150 i 49+305-50+200. W 2021 roku na terenie m.in. miasta Gliwice w ramach Programu realizacji zadań związanych z utrzymaniem wód oraz pozostałego mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną zrealizowano:
– dwukrotne koszenie walów rzeki Kłodnicy w km: 44+230-45+150 – m. Gliwice; 49+305-50+200 – m. Gliwice; 63+224-63+624 – m. Ruda Śląska;
– dwukrotne koszenie wałów rzeki Bytomki w km: 0+840-1+154 – m. Gliwice; 3+145-4+152 – m. Gliwice, Zabrze; 3+236-4+169 – m. Zabrze; 0+773-12+315 – m. Ruda Śląska;
– odcinkowe utrzymanie koryta cieku Rokitnickiego w km 1+375-2+950 oraz 11+317-11+703 w m. Gliwice, Zabrze, gm. Gliwice, Zabrze;
– remont progu lewego światła jazu w km 43+100 rzeki Kłodnicy, m. Gliwice;
– awaryjne usunięcie drzew rosnących w lewym brzegu rzeki Kłodnicy przy ul. Wybrzeże Wojska Polskiego w Gliwicach;
– usuwanie awarii elektrycznych i układów automatyki (śluzy Kanału Gliwickiego + Stopień Koźle + jazy na rzece Kłodnicy) – zadanie w trakcie realizacji.
Zgodnie z art. 163 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 624 ze zm.) ochrona przed powodziami stanowi zadanie zarówno PGW Wody Polskie, jak i organów administracji rządowej i samorządowej. Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego mieszkańcom powinno stanowić priorytet dla wszystkich odpowiedzialnych stron wskazanych w przepisach prawa, oraz powinno uwzględniać koszty środowiskowe i społeczne.
Ministerstwo Infrastruktury wraz z podległym mu Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie dokładają wszelkich starań mających na celu minimalizację ryzyka powodzi oraz niepogarszanie jakościowego i ilościowego dobrostanu wód. Priorytetem jest bezpieczeństwo mieszkańców oraz zrównoważone gospodarowanie wodami. Jednocześnie uprzejmie informuję, że Ministerstwo Infrastruktury opracowało pakiet rozwiązań prawnych, które są następstwem zapowiedzi podjęcia prac mających na celu przygotowanie przepisów przeciwdziałających powstawaniu na terenie polskich miast strat wywołanych intensywnymi opadami deszczu. Pakiet rozwiązań prawnych został przekazany do Ministra Klimatu i Środowiska do uwzględnienia w ramach prac legislacyjnych nad projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia klimatycznego wymiaru polityki miejskiej (UD 246). Powyższy projekt ustawy ma na celu konsolidację różnych rozwiązań mających przeciwdziałać negatywnym zjawiskom wywołanych zmianami klimatu. Rozwiązania te pozwolą samorządom zapewnić odpowiednią reakcję na nasilające się w ostatnich latach zmiany częstotliwości występowania i natężenia opadów, zarazem umożliwią przeciwdziałanie intensywnemu spływowi powierzchniowemu wód opadowych do rzek oraz retencjonowanie tych wód.
Z poważaniem,
Dokument podpisany elektronicznie przez:
Z upoważnienia Ministra Infrastruktury
Marek Gróbarczyk
Sekretarz Stanu
——-
Oświadczenie złożone przez senatora Zygmunta Frankiewicza na 33. posiedzeniu Senatu w dniu 26 listopada 2021 r.
Oświadczenie skierowane do ministra infrastruktury Andrzeja Adamczyka
Szanowny Panie Ministrze!
Dbałość o bezpieczeństwo wspólnoty lokalnej jest jednym z zadań samorządu. Samorząd miasta Gliwice wkłada wiele sił i środków w wypełnienie tego obowiązku, rozbudowując infrastrukturę mającą zabezpieczyć miasto i jego mieszkańców przed konsekwencjami powodzi i podtopień, co w przeszłości wielokrotnie miało miejsce. Realizuje zadania związane z retencją wód, m.in. buduje zbiorniki na dopływach rzeki Kłodnicy, wdraża działania w zakresie realizacji zielonej i błękitnej infrastruktury oraz małej retencji z udziałem mieszkańców, ale to nie wyeliminuje groźby powodzi, a jedynie może ograniczyć jej skutki. Cały czas bowiem zagrażają miastu wody rzeki Kłodnicy przepływającej przez sam środek miasta. Z tego powodu budowa polderu dla tej rzeki w okolicy, gdzie wpływa ona na teren Gliwic, jest zadaniem priorytetowym. Kłodnica jest rzeką podgórską o dużej różnicy spadku. Średni spadek koryta w jej górnym biegu wynosi 5,3‰. Koryto rzeki jest niemal na całej długości – w obrębie konurbacji górnośląskiej, począwszy od jej źródeł w Katowicach – wybrukowane i wybetonowane w celu uniemożliwienia ucieczki wód do wyrobisk górniczych. Nierzadko zdarza się więc, że deszcze nawalne w Katowicach skutkują stanem alarmowym na Kłodnicy w Gliwicach. Rzeka ma wprawdzie 3 zbiorniki retencyjne, ale wszystkie one zlokalizowane są poniżej miasta Gliwice, już poza terenem wysoko zurbanizowanym.
Zlewnia Kłodnicy w zintegrowanym poziomie ryzyka powodziowego w ujęciu zlewniowym plasuje się na poziomie nieakceptowalnym. Nawet okresowe deszcze powodują nagły wzrost wód w korycie Kłodnicy na obszarze Gliwic. We wrześniu 2021 r. poziom wód zbliżył się do alarmowego (220 cm), osiągając poziom 213 cm. Niekorzystne skutki położenia miasta zostały wskazane w Informatycznym Systemie Osłony Kraju na Hydroportalu ISOK oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, PZRP, dla obszaru dorzecza Odry. Budowa polderu dla Kłodnicy na terenie Gliwic znalazła się na liście strategicznych inwestycji technicznych planowanych do realizacji w latach 2016–2021. Zadanie to zostało zgłoszone także do obecnie trwającej aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry, obszaru problemowego Gliwice.
W sprawie zawarcia porozumienia o współrealizacji budowy polderu na terenie Gliwic poniżej ujścia rzeki Bytomki do Kłodnicy odbyły się liczne spotkania samorządu miasta z dyrektorem Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach, na razie jednak bez rezultatów. Nadmieniam, że miasto Gliwice posiada dokumentację projektową polderu.
Panie Ministrze, czy projekt budowy polderu w Gliwicach na rzece Kłodnicy będzie w najbliższym czasie wprowadzony na listę zadań inwestycyjnych, tak aby możliwe było rozpoczęcie realizacji tego zadania w roku 2022?
Z poważaniem
Zygmunt Frankiewicz
Senator RP
