W kolejnych poradach prawnych radcy z kancelarii „AMC Mianowska, Chwastek” piszą o wydziedziczeniu.
Wydziedziczenie jest instytucją prawą cywilnego i polega na pozbawieniu spadkobiercy uprawnień związanych z dziedziczeniem. W praktyce oznacza to pozbawienie spadkobiercy prawa do tzw. zachowku. Nie jest wydziedziczeniem sytuacja, gdy spadkodawca po prostu pomija spadkobiercę w testamencie, wtedy bowiem w dalszym ciągu pominiętemu spadkobiercy przysługuje zachowek i możliwość uzyskania określonej części majątku spadkowego. W przypadku pozbawienia prawa do zachowku (czyli właśnie wydziedziczenia) spadkobiercy nie przysługują już żadne prawa do spadku.
Pozbawienie praw do dziedziczenia następuje na skutek niewłaściwego zachowania spadkobiercy wobec spadkodawcy.
W polskim prawie wydziedziczenie zostało uregulowane w przepisie art. 1008 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z powołanym przepisem spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku. Prawo spadkodawcy do wydziedziczenia może nastąpić tylko w testamencie oraz tylko z przyczyn , o których mowa w przepisie art. 1008 kodeksu cywilnego.
Przepis ten wymienia trzy przyczyny wydziedziczenia, a mianowicie:
1) uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
2) dopuszczenie się względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
3) uporczywe niedopełnienie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
ad 1. Przyczyna wydziedziczenia, o której mowa w pkt. 1 musi polegać na długotrwałym i wielokrotnym postępowaniu uprawnionego do zachowku. Zachowanie to musi być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego a spadkodawca musi wyrazić dezaprobatę wobec takiego zachowanie . Wszystkie opisane wyższej okoliczności muszą wystąpić kumulatywnie.
Tytułem przykładu można podać w testamencie klauzulę „ wydziedziczam moją córkę z uwagi na wieloletnie nadużywanie alkoholu oraz odmowę leczenia alkoholizmu pomimo wielokrotnych próśb z mojej strony”
ad 2. Wydziedziczenie z uwagi na popełnione przeciwko spadkodawcy lub jeden z najbliższych mu osób przestępstwo musi dotyczyć tylko przestępstwa umyślnego przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Na użytek wydziedziczenia nie jest konieczne, aby popełnione przestępstwo było stwierdzone wyrokiem karnym. Możliwe jest w niniejszym przypadku ustalenie faktu dokonania przestępstwa nastąpiło na podstawie przepisów kodeksu postepowania cywilnego.
Tytułem przykładu można podać w testamencie klauzule: „Wydziedziczam mojego syna z uwagi na fakt, iż próbował mnie zabić, za co został skazany przez Sąd Okręgowy na karę 25 lat pozbawienia wolności”.
ad 3. Trzecia przesłanka wydziedziczenia w postaci niedopełnienia wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych musi mieć charakter uporczliwości, tzn. musi być długotrwała, bądź wielokrotna. Może dotyczyć zachowania w postaci zerwania kontaktów rodzinnych bądź braku pomocy w chorobie.
Tytułem przykładu można podać w testamencie klauzule: „Wydziedziczam nieutrzymywanie przez moją córkę ze mną kontaktów przez okres 30 lat pomimo licznych próśb z mojej strony. Takie zachowanie na przestrzeni lat mnie raniło, czego nie jestem w stanie jej wybaczyć”.
Wydziedziczenie powoduje potraktowanie spadkobiercy tak samo, jak osoby, która nie dożyła otwarcia spadku. Pamiętać jednak należy, iż skutki wydziedziczenia dotyczą tylko samego wydziedziczonego, zaś nie dotyczą jego zstępnych. Na mocy art. 1011 Kodeksu cywilnego: „Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę”. Z powyższego wynika, iż przyczyna wydziedziczenia ma ściśle osobisty charakter i nie przechodzi na dalszych zstępnych.
Na zakończenie rozważań w przedmiocie wydziedziczenia należy zawsze pamiętać o normie prawnej, o której mowa w przepisie art. 1010 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym spadkodawca nie może wydziedziczyć spadkobiercy, jeżeli mu wybaczył. Przebaczenie należy traktować jako akt woli o charakterze emocjonalnym polegający na tzw. puszczeniu w niepamięć przyczyn wydziedziczenia. Z chwilą wybaczenia wydziedziczenie staje się bezskuteczne a spadkobierca ponownie zostaje uprawniony do dziedziczenia.
——
Porad prawnych w portalu infogliwice.pl udziela Kancelaria Radców Prawnych „AMC Anna Mianowska, Michał Chwastek”, ul. Józefa Lompy 6/1, 44-100 Gliwice, tel. 784 009 991
